Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) nedir, nasıl hesaplanır?

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE), halkın satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatlarının zaman içindeki hareketlerini yansıtarak, enflasyon oranını hesaplamak için temel bir araç işlevi görür. Gıda, konut, sağlık, ulaşım gibi farklı tüketim kategorilerindeki fiyat hareketlerini inceleyerek, ekonominin genel durumun anlaşılmasına yardımcı olur. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan bu veriler, ekonomik durumu izlemekle kalmaz, aynı zamanda günlük yaşamdaki fiyat değişikliklerinin de bir göstergesi olur. Bu yazıda, TÜFE'nin tanımı, nasıl hesaplandığını, hangi bileşenlerden oluştuğunu, ekonomiyle olan ilişkisi ve kira artışları gibi önemli finansal unsurları nasıl etkilediğini de örneklerle bulabilirsin.

TÜFE nedir?

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE), tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişikliği ölçer. Bu ölçüm, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılır. TÜFE, enflasyon oranının hesaplanması için gerçekleştirilir.  Özetle TÜFE, fiyat artışlarını veya azalışlarını takip eder. 

TÜFE raporunda, fiyatların bir önceki aya değişim oranı gösterilir. Örneğin, ekim ayı fiyatlarının eylül ayı fiyatlarına göre değişimi ortaya çıkar. Bu raporda, bir önceki yılın aynı ayına göre de değişim oranı verilir. 

TÜFE ne zaman açıklanıyor?

TÜFE oranları, her ayın 3'ünde saat 10.00'da TÜİK tarafından açıklanır. Ancak ayın 3'ü hafta sonu veya resmi tatile denk gelirse oranlar, tatilin ardından gelen ilk iş gününde açıklanır.

TÜFE hesaplamasında hangi bileşenler yer alıyor? 

TÜFE hesaplaması için hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurt içinde yaptığı harcamalar dikkate alınır. Bu harcamalar, 12 ana grup ve 43 alt grup altında toplanıyor. 

Ana gruplar arasında şunlar yer alıyor:

• Gıda ve alkolsüz içecekler
• Eğlence ve kültür
• Haberleşme
• Ulaştırma
• Giyim ve ayakkabı
• Ev eşyası
• Lokanta ve oteller
• Çeşitli mal ve hizmetler
• Alkollü içecekler ve tütün
• Sağlık
• Konut
• Eğitim

TÜFE hesaplaması nasıl yapılır?

TÜİK, TÜFE hesaplamaları ile ilgili açıklama gerçekleştirdi. Bu açıklamaya göre, TÜFE hesaplamaları, tüketim sepetinin oluşturulması, bu sepette bulunan mal ile hizmetlerin ağırlıklarının belirlenmesi ve fiyatların derlenmesi olmak üzere 3 aşamada gerçekleştirilir. Ayrıca, açıklanan bu oranlar tek bir kişinin ya da bir grubun gelir grubuna ait olmayıp, ülke ortalamasını ifade eder. 2003=100 temel yıllı TÜFE zincirleme endeks şeklinde bir hesaplama yapılır. 

TÜİK’e göre hesaplama aşağıdaki formül ile yapılır:

I=w * (Pi / Po)

I : endeks

Pi : cari ay fiyatı

w : ağırlık

Po: temel yıl fiyatı

It=wi * (Pit / PAralik(t-1)) * IAralik(t-1)

wi  : yeni ağırlık

t : zaman

TÜFE kira artış oranlarını etkiler mi?

Bir yıldan daha uzun kira sözleşmelerinde kira zam oranı için 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 344.maddesi uygulanır. Bu maddeye göre, yenilenen kira dönemlerinde geçerli olacak kira bedeli, bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki 12 aylık ortalamaları geçmeyecek şekilde belirlenebilir. Özetle, kira artış tavan oranı son 12 aylık TÜFE'yi geçemez. 

Örnek kira hesaplaması:

Ekim enflasyon rakamları açıklandıktan sonra kasım ayı ayı kira artış tavan oranı %62.02 oldu.

Kira tutarı: 25.000 TL

Kira artış tavan oranı: % 62.02

Zam tutarı: 15.505 TL

Yeni kira tutarı:  40.505 TL

TÜFE oranları

Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK, fiyat endekslerini her ay paylaşıyor. İşte 2024 yılındaki fiyat endekslerinin aylık ve yıllık yüzde değişim oranları:

Bu sayfadaki bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Yatırım tavsiyesi olarak değerlendirilmemelidir.