Merkez Bankası faiz kararlarının mevduat oranlarına etkisi nedir?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye’deki para ve kur politikalarının yönetilmesinden sorumlu resmi kurum. TCMB Kanunu kapsamında da Merkez Bankası’nın; fiyat istikrarı, finansal istikrar, döviz kuru rejimi gibi görev ve sorumlulukları bulunuyor. Ek olarak politika faiz oranını belirler. İçeriğimizde faiz kararlarının mevduat oranlarına etkisini, kişilerin buna göre nasıl bir finansal planlama yapabileceğini ve çok daha fazlasını bulabilirsin!

Politika faizi nedir?

Merkez Bankası, ihtiyacı olan bankalara borç verebilir ya da bankalar nakit fazlalarını Merkez Bankası’na yatırabilir. Bu işlemler için belirlenen faiz oranı, politika faizi olarak adlandırılır.

Merkez Bankası ve faiz kararlarının işleyişi

Faiz oranlarını (politika faiz oranını) piyasaları etkilemek amacıyla belirleyebilen TCMB, bankaların ihtiyaç duyduğu likiditeyi (satın alma gücünü) sağlamak için de yine faiz oranlarını kendisi belirler. Bunu da bankalara verdiği kısa vadeli borçların ya da fazla likiditeyi çekmek amacıyla yaptığı borçlanmanın faiz oranlarını belirleyerek yapar.

Bu işleyiş, genellikle kısa vadeli bir faiz oranı ile başlayıp orta ve uzun dönem faiz oranlarına yansır. Politika faiz oranlarının bu kadar önemli olmasının bir diğer nedeni de bankalardan alınan kredi miktarının ya da hisse senedi, döviz gibi varlıkların fiyatlarının değişimine yol açması. Örneğin, düşük faiz oranı uygulanan dönemlerde tahvil getirileri azalacağı için genellikle hisse senetlerine talep artar. Bu da hisse senetlerinin fiyatlarının artışı anlamına gelir.

Tam tersi bir örnek vermek de mümkün. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bir faiz  politika faiz oranını artırdığı zaman bankalar da kendi müşterilerine uyguladıkları faizlerini artırır. Bu da yüksek kredi çekme maliyeti anlamına geldiği için tüketiciler borçlanmayı erteleyebilir, tasarrufa yönelebilir. 

Politika faiz oranı mevduat faizini etkiler mi?

Ekonomik koşullar ve enflasyon gibi başka faktörlerin yanı sıra politika faizi de vadeli mevduat faizini etkiler. Merkez Bankası politika faizinde değişikliğe gittiği zaman bu, mevduat faiz oranlarını etkiler. Her ay Merkez Bankası tarafından açıklanan faiz kararları, bankaların da müşterileri için belirlediği mevduat faizi oranları açısından oldukça belirleyici. Bilindiği gibi mevduat faizi, bankaların kendi müşterilerine sunduğu faiz teklifleri demek. Bir başka deyişle mevduat faizi, gerçek ve tüzel kişilerin birikimlerini bankadaki vadeli hesaplarına belirli bir süre için yatırmaları sonucunda elde ettikleri getiri anlamına gelir.

TCMB’nin belirlediği politika faizi, mevduat faizlerini etkiler. Zira piyasadaki faiz oranları, genellikle politika faizinin artış veya düşüş trendini takip etme eğiliminde. Örneğin, faiz artışının olduğu ve bu nedenle piyasalarda talebin azaldığı bir dönemi ele alalım. Talep azaldıkça harcama eğiliminin de azalma ihtimali oldukça yüksek. Bunun sonucunda TCMB’den borç isteyen (para talep eden) bankalar, yüksek faiz oranları ile karşılaşır. Böyle bir durumda bankalar da kendi kaynaklarını koruyabilmek amacıyla müşterilerinin mevduat hesabına daha yüksek faiz oranları ile para yatırmasını sağlayabilir. Böylelikle bankada bir süreliğine tuttuğun birikimin, vade sonunda daha yüksek faiz getirisi elde edebilir.

İpucu: Mevduat faizi hesaplaması ile ilgili detaylar için “Mevduat faizi hesaplaması nasıl yapılır?” yazımıza göz atabilirsin.

Faiz kararlarına göre mevduat planlaması

Merkez Bankası tarafından belirlenen faiz oranının/politika faiz oranının vadeli mevduat faizlerini de etkilediğini belirtmiştik. Buna göre Merkez Bankası’nın adımlarının ardından mevduatta yüksek faiz uygulaması parasını vadeli mevduat hesabına yatıran banka müşterileri de genel olarak mevduatın enflasyon karşısında erimemesini amaçlar. Yani birikimini belli bir süre (vade) boyunca bankalara emanet ederek süre bitiminde faiz kazancı elde etmen mümkün.

Bununla beraber mevcut birikimin ne kadarının hangi süre boyunca mevduat hesabında tutulması gerektiği de kişiye göre değişir. Ayrıca vadeli mevduat tutarı ve vadeye göre de bankalar, faiz tekliflerini önemli ölçüde değiştirebilir. Genellikle yüksek vadeli mevduat yatırmak, yüksek faiz teklifi alma ihtimalini de artırır. Ayrıca pek çok banka, “Hoş geldin faizi” konsepti ile müşterilerine yüksek faiz oranları da sunar. 

Not: Sayfa içeriği yalnızca genel bilgilendirme amaçlı, yatırım tavsiyesi değil.