Faiz nedir? Faiz türleri ve hesaplama formülleri

Faiz, bireylerin tasarruflarını değerlendirmeleri ve kredi kullanmaları açısından önem arz eder. Kredi ve mevduat hesapları gibi birçok finansal işlemde belirgin rol üstlenen faiz, ödünç alınan tutarın bedelini ifade eder. Faiz kavramını ve türlerini anlamak, finansal kararlarını daha bilinçli bir şekilde alınmasına yardımcı olur. Bu yazıda, basit ve bileşik faizden nominal ve reel faize kadar pek çok faiz türü ile vadeli mevduat hesaplarının ve kredi faizlerinin nasıl hesaplandığını bulabilirsin.

Faiz nedir?

Finans dünyasının temel kavramları arasında bulunan faiz, ödünç alınan para için ödenen tutar olarak tanımlanır. Çoğunlukla yüzdesel olarak ifade edilen bu terim, krediler, mevduat hesapları ve çeşitli finansal işlemlerde uygulanır. Örneğin, vadeli mevduat hesabına yatırılan tutar için bankalar, kullanıcılarına belirli bir faiz oranı sunar ve kullanıcılar da bu orana bağlı olarak faiz getirisi elde ederler. Faiz oranları, ekonomik durumlar ve piyasa koşulları olmak üzere çeşitli etkenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Faiz nasıl çalışır?

Basit faiz ve bileşik faiz olmak üzere çeşitli faiz türleri bulunur. Her faiz türünün kendi içinde ayrı çalışma ve hesaplama şekilleri bulunur. 

Basit faiz nedir, nasıl hesaplanır?

Basit faiz, sadece anapara üzerinden hesaplanır. Bu faiz türünde hesaplama, ilk yatırılan anapara ölçek alarak hesaplanır ve vade sonunda anapara ve faiz getirisi elde edilir.İşte basit faiz hesaplama formülü:

Basit Faiz = Anapara x Faiz Oranı x Vade

Basit faiz hesaplaması örneği:

Anapara: 10.000 TL

Faiz oranı: %10

Vade: 2 yıl

Faiz: 10.000 TL× 10/100 × 2

Bu hesaplama sonucunda faiz getirisi 2.000 TL olur.

Bileşik faiz nedir?

Basit faizin aksine bileşik faiz de elde edilen faiz, anaparaya eklenerek yeni faiz hesaplamasına dahil edilir ve böylelikle faize faiz işlemiş olur. Faizin arka arkaya eklenmesiyle yatırımcını elde edeceği faiz getirisi artar. İşte bileşik faiz hesaplama formülü:

A=P×(1+nr​)nt

A: Vade sonunda elde edilecek toplam tutar (anapara + faiz).

P: Başlangıçtaki anapara.

r: Faiz oranı (ondalık olarak, yani %5 için 0,05).

n: Faizin yılda kaç kez bileşiklendiği (örneğin, aylık için 12, yıllık için 1).

t: Yıl cinsinden toplam vade süresi.

Nominal faiz nedir?

Nominal faiz, borçlanılan veya birikim için yatırılan paranın üzerinden hesaplanan faiz oranı olarak tanımlanır. Bu faiz oranı, enflasyon veya diğer ekonomik faktörler göz önünde bulundurulmadan belirtilir. Örneğin, bir banka vadeli mevduat hesabı için %20 faiz uygulayacağını belirti ise bu oran nominal faiz olarak isimlendirilir.

Reel faiz ne demek?

Reel faiz, nominal faizin enflasyondan arındırılmış hali olarak tanımlanır. Böylece, bu faiz türü yatırımcıların alım gücünde yaşanan değişimi ortaya koyar. Nominal faiz oranların yüksek gözüktüğü dönemde gerçek getiri daha düşük olabilir. Bunun için reel faizi dikkate almak gerekir. 

Reel faiz: Reel faiz = [(1+Net nominal faiz) / (1+ Beklenen enflasyon)] – 1

Vadeli mevduat faizi nedir, nasıl hesaplanır?

Vadeli mevduat hesapları, bireylerin birikimlerini değerlendirmesini sağlayan yatırım araçları arasında bulunur. Bu hesaplarda, belirlenen vadede yatırılan tutara faiz oranı uygulanarak faiz getirisi elde edilir. Faiz getirisi üzerinden stopaj kesintisi yapıldıktan sonra net faiz getirisi ortaya çıkar. Vadeli mevduat faizi, vade süresi, faiz oranı ve mevduat tutarına göre hesaplanır. İşte vade türlerine göre vadeli mevduat hesaplama formülleri:

Günlük mevduat faizi hesapla formülü: (Anapara/100) x (Faiz Oranı/365) x Gün Sayısı

Aylık mevduat faiz hesaplama formülü: (Anapara/100) x (Faiz Oranı/12) x Ay Sayısı

Yıllık mevduat faizi hesaplama formülü: (Anapara/100) x Faiz Oranı x Yıl Sayısı

Kredi faizi nedir?

Taşıt, konut ve ihtiyaç kredisi olmak üzere çeşitli kredi türleri bulunur. Kredi faizi, bankalar ya da finansal kuruluşlardan alınan bir kredi için borcun vadesi boyunca ödenecek faiz tutarı olarak ifade edilir. Kredi faiz oranları, enflasyon rakamları, Merkez Bankası politika faiz oranları, kredi süresi, tutarı ve kişilerin kredi notuna göre belirlenir. Bu oran, kredi maliyetinin belirlenmesindeki en önemli faktörler arasında bulunur. 

İpucu: Nakit avans ve kredi arasındaki farklar için “Nakit avans ve taksitli nakit avans arasındaki farklar neler?” başlıklı yazımıza göz atabilirsin.

Bu sayfadaki bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Yatırım tavsiyesi olarak değerlendirilmemelidir.